Լավրովի այցն ու բանակցային գործընթացի շուրջ շահարկումները

Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը նոյեմբերի 11-ին Երևանում ՀՀ արտգործնախարարի հետ համատեղ ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց (19։45-ից), որ Լեռնային Ղարաբաղը հակամարտության կարգավորման շուրջ բանակցություններից դուրս է մնացել «Հայաստանի նախկին նախագահներից» մեկի որոշմամբ։

«Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ քննարկումների վաղ փուլում և հետագա բանակցություններում, երբ դադարեցվել էին ռազմական գործողությունները, Լեռնային Ղարաբաղը պայմանավորվածությունների և համապատասխան բանակցությունների մասնակից էր, որոնք սկսվեցին կրակի դադարեցումից հետո։ Ինչ-որ մի փուլում Հայաստանի ղեկավարությունը՝ նախկին նախագահներից մեկը, որոշում ընդունեց, որ Ղարաբաղի շահերը ներկայացնելու է Երևանը»,- հայտարարեց ՌԴ արտգործնախարարը՝ պատասխանելով Russia Today-ի լրագրողի այն հարցին, թե ինչպե՞ս է վերաբերվում Ռուսաստանը Ղարաբաղի՝ բանակցությունների սեղան վերադառնալու մասին Երևանի առաջարկությանը։

Սերգեյ Լավրովի՝ ակնհայտորեն երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին ակնարկող այս հայտարարությունն ուշագրավ է նրանով, որ Արցախի՝ բանակցությունների սեղանից դուրս մնալու թեման Հայաստանի ներսում բազմաթիվ շահարկումների և մանիպուլյացիաների առարկա է հանդիսանում։

Ե՞րբ է Արցախը դուրս մնացել բանակցություններից

Այսպես, Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչների միջև վերջին եռակողմ հանդիպումը տեղի է ունեցել Մոսկվայում 1997 թվականի գարնանը։ Այս ժամանակաշրջանի մասին մանրամասն նկարագրություններ կան նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանի «Անկախության ճանապարհով․ Փոքր երկրի մեծ մարտահրավները» գրքում և Ղարաբաղյան հակամարտության բանակցային գործընթացի լուսաբանմամբ զբաղվող Թաթուլ Հակոբյանի հոդվածներում։

Սակայն ուշագրավ է, որ 1997 թվականին Մոսկվայում տեղի ունեցած վերոնշյալ վերջին եռակողմ հանդիպումից հետո էլ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը շարունակել է հանդես գալ որպես բանակցությունների կողմ։ Այդ մասին է վկայում այն, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի՝ 1998 թվականի նոյեմբերի 10-ին հակամարտության կողմերին առաջարկված «Ընդհանուր պետություն» տարբերակը հասցեագրված է նաև Լեռնային Ղարաբաղին։

Հակամարտության կարգավորման՝ համանախագահների պատրաստած այդ տարբերակն ուղղված է Հայաստանին, Ադրբեջանին և Լեռնային Ղարաբաղին։ Հարկ է նշել, որ մինչ այդ՝ բացի «Ընդհանուր պետությունից», ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները հարցի կարգավորման ևս երկու տարբերակ էին ուղարկել հակամարտության երեք կողմին, այսինքն՝ այդ ձևաչափը, երբ համանախագահները մշակում էին տարբերակներ և ուղարկում կողմերին, ընդունված պրակտիկա էր և մաս էր կազմում բանակցային գործընթացի։

Հետևապես, կարելի է պնդել, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը մինչև 1998 թվականի նոյեմբերը մասնակցել է հակամարտության կարգավորման շուրջ բանակցային գործընթացին։

Իսկ ահա Ղարաբաղյան բանակցային գործընթացի հաջորդ հանգրվանները՝ արդեն հաջորդ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք, սկսած 1999 թվականից, տեղի էին ունենում երկկողմ սկզբունքով, իսկ արդեն 2001 թվականից Փարիզի և Քի Վեսթի բանակցություններում Արցախն ամբողջությամբ դուրս էր անմիջական բանակցություններից։

Ինչպե՞ս է սա շահարկվում

Երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի թիմը՝ ի դեմս նրա գրասենյակի ղեկավար Վիկտոր Սողոմոնյանի, տարիներ շարունակ հակադարձում է այն մեղադրանքներին, թե Արցախը բանակցային գործընթացից դուրս է մնացել Ռոբերտ Քոչարյանի ժամանակ։ Այդպիսի մեղադրանքներ, մասնավորապես, Ռոբերտ Քոչարյանի հասցեին հնչեցրել էր առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը՝ 2015 թվականի մարտի 1-ին տեղի ունեցած հանրահավաքի ժամանակ։ Այն ժամանակ Վիկտոր Սողոմոնյանը հակադարձել էր, որ հենց Տեր-Պետրոսյանի օրոք է Արցախը դուրս մղվել բանակցություններից։

«ԼՂՀ ներկայացուցիչները դադարել են մասնակցել բանակցային գործընթացին Ռոբերտ Քոչարյանի՝ ՀՀ նախագահ ընտրվելուց առնվազն մեկ տարի առաջ: Իսկ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումներն ու բանակցությունները պարբերաբար կազմակերպվում էին՝ սկսած 1990 թվականից` Մինսկի գործընթացին զուգահեռ: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը բանակցել է և՛ Այազ Մութալիբովի, և՛ Աբուլֆազ Էլչիբեյի, և՛ Հեյդար Ալիևի հետ: Ավելին, միևնույն ժամանակ հաճախակի հանդիպումներ էին կազմակերպվում երկու նախագահների ներկայացուցիչների` Ժ. Լիպարիտյանի և Վ. Գուլուզադեի միջև (1995-96 թթ. տեղի է ունեցել 11 այդպիսի հանդիպում)»,- Տեր-Պետրոսյանին հակադարձող իր հոդվածում գրել էր Սողոմոնյանը:

Ռոբերտ Քոչարյանը, հիշեցնենք, ՀՀ նախագահ էր դարձել 1998 թվականի ապրիլին, իսկ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը ՄԽ համանախագահների կողմից որպես հակամարտության կողմ դիտարկվում էր, առնվազն, ինչպես վերը նշեցինք, մինչև 1998 թվականի նոյեմբերը։

Սա, սակայն, այս թեմայի շուրջ հակասությունների և փոխադարձ մեղադրանքների ընդամենը մեկ դրվագն էր, և նման «քննարկումներ» եղել են դեռ 2010-ին և արդեն 2018-ին։ Սերգեյ Լավրովը, փաստացի, վերջնականապես հստակություն մտցրեց այս հարցում՝ Լեռնային Ղարաբաղը բանակցությունների սեղանից դուրս է մնացել Ռոբերտ Քոչարյանի որոշմամբ։ 

Վահե Ղուկասյան