Կատարի Պետության հետ Հայաստանն ունի և՛ զբոսաշրջություն, և՛ առևտուր․ Էդգար Ղազարյանի պնդումները սխալ են

Հասարակական-քաղաքական գործիչ Էդգար Ղազարյանը փետրվարի 10-ին ասուլիսի ընթացքում հայտարարել է, թե Քաթարը միապետական երկիր է՝ «պրոթուրքական, պրոադրբեջանական», Հայաստանի հետ չի ունեցել քաղաքական, տնտեսական կապեր, բայց 2020-ի պատերազմից հետո Հայաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյաները շատ են այցելում Կատար:

«Ոչ առևտուր կա Քաթարի հետ, զբոսաշրջություն չկա, տնտեսական, քաղաքական, մշակութային կապեր չկան, բայց 2020 թվականի պատերազմից հետո մեկ էլ այն նախագահը, որը փախել է Հայաստանից՝ Արմեն Սարգսյանը, չորս անգամ այցելել է Քաթար: Պատերազմից հետո Քաթար գնացել են նաև Վահագն Խաչատուրյանը, երբ դարձավ նախագահ, Նիկոլ Փաշինյանը, Ալեն Սիմոնյանը՝ երկու անգամ, վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանը․․․Վահե Ղազարյանն էլ էր գնացել, երբ դեռ ՆԳ նախարար էր»,- նշել է Ղազարյանը:

«Փաստերի ստուգման հարթակն» ուսումնասիրել է ՀՀ պաշտոնյաների՝ Կատար կատարած այցերի մասին Ղազարյանի պնդումները և պարզել, որ հայ-կատարական հարաբերությունների սկիզբը դրվել է դեռևս 90-ական թվականներին, և ըստ ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության, Կատար պաշտոնական առաջին այցը կատարել է Հայաստանի արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանը։ 

Այսպես, Հայաստանի Հանրապետության և Կատարի Պետության միջև դիվանագիտական հարաբերությունները հաստատվել են 1997-ի նոյեմբերի 5-ին: 2019 թ․-ին Հայաստանը ռեզիդենտ դեսպանություն է հիմնել Դոհայում։ 2023 թ․ հոկտեմբերին Կատարի Պետությունը ռեզիդենտ դեսպանություն է հիմնել Երևանում: Դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատվելուց ի վեր ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից մի շարք այցեր են կատարվել Կատար։

Կատար առաջին այցը կատարվել է 1999-ի փետրվարին, երբ ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանն այցելել էր արաբական այդ երկիր։ 

Դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելուց հետո պաշտոնական այցով Կատար են այցելել ՀՀ նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանը՝ 2002 թ․ ապրիլին, Սերժ Սարգսյանը՝ 2017 թ․ մայիսին, Արմեն Սարգսյանը՝ 2019 թ․ նոյեմբերին։ Դեռ 2002-ի ապրիլին Ռոբերտ Քոչարյանի այցի արդյունքների մասին Արմենպրեսը գրել էր․ «Ստեղծվել է հայ-կատարական միջկառավարական հանձանժողով, որը հայկական կողմից ղեկավարելու է ՀՀ առեւտրի և տնտեսական զարգացման նախարար Կարեն Ճշմարիտայանը»:

Նկատենք, որ Արմեն Սարգսյանը, բացի պաշտոնական այցից, ունեցել է նաև երկու աշխատանքային այց՝ 2019 թ․ դեկտեմբերին և 2021թ․ դեկտեմբերին։ Ի դեպ, Էդգար Ղազարյանը սխալվել է՝ հայտարարելով, թե Արմեն Սարգսյանը 4 անգամ է այցելել Կատար․ նախկին նախագահը, ըստ պաշտոնական հաղորդագրությունների, արաբական այդ երկիր այցելել է 3 անգամ։

Կատար այց կատարել են նաև ՀՀ նախկին փոխվարչապետ Արմեն Գևորգյանը՝ 2009 թ․ հունվարին, 2010-ի մայիսին և 2013-ի մարտին, ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերով նախկին նախարար Արթուր Գրիգորյանը՝ 2011 թ․ հունիսին, ու ԱԳ նախկին նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը՝ 2017 թ․ հունիսին։

2020 թ․ 44-օրյա պատերազմից հետո պաշտոնական այցով Կատարում են եղել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ 2022 թ․ հունիսին, և ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը՝ 2024 թ․ ապրիլին։ Իսկ նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը (2023-ի մայիսին) և ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը աշխատանքային այցով են եղել Կատարում։ Ի դեպ, Ալեն Սիմոնյանը՝ երկու անգամ՝ 2022 թ․ դեկտեմբերին և 2023 թ․ հունվարին։

Պատերազմից հետո աշխատանքային այց են կատարել նաև վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանը՝ 2023 թ․ դեկտեմբերին և ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը՝ 2024 թ․ մայիսին։

2024 թ․ հոկտեմբերին Կատար են այցելել նաև ՆԳ նախկին նախարար Վահե Ղազարյանը՝ մասնակցելու Դոհայում անցկացվելիք հասարակական անվտանգության և պաշտպանության խնդիրներին նվիրված MILIPOL Qatar 2024 համաշխարհային ցուցահանդեսին, ու Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանը՝ մասնակցելու «Ընտանիք և ժամանակակից մեգաթրենդներ» համաժողովին։

Կատարից այցեր Հայաստան նույնպես եղել են։ 2015 թ․-ին Հայաստան էր այցելել Կատարի մշակույթի նախարար Համադ բին Աբդ Ալ-Ազիզ Ալ-Քուարին, իսկ 2024 թ․-ին՝ աշխատանքի նախարար Ալի բին Սաիդ բին Սամիխ Ալ Մարրին։ 

Հայաստանի ԱԳՆ-ն տեղեկացնում է, որ 90-ական թվականներից Կատարի Պետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև մեկ տասնյակից ավելի համաձայնագրեր և փոխըմբռնման հուշագրեր են կնքվել:

Էդգար Ղազարյանը նույն ասուլիսում պնդել էր նաև, թե Կատարի Պետության և Հայաստանի միջև առևտուր չկա, զբոսաշրջություն չկա․ «Հիմա գանք հայ-քաթարական հարաբերություններին: Առևտուր չկա Քաթարի հետ, զբոսաշրջություն չկա, տնտեսական, քաղաքական, մշակութային կապեր չկան»։

Մինչդեռ, Կատարի Պետության հետ առևտուր լինելու մասին վկայում է վիճակագրությունը, որի մասին տվյալներ հրապարակվել են ՀՀ ԱԳՆ կայքում։ 

Իսկ վիճակագրական կոմիտեի տվյալներով՝ 2024 թ․-ին Հայաստանից շուրջ 11 մլն ԱՄՆ դոլարի արտահանում է իրականացվել Կատար։

Ինչ վերաբերում է զբոսաշրջությանը, ապա վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած տվյալների համաձայն՝ 2023 թ․ հունվար-դեկտեմբերին Կատարից Հայաստան է այցելել 228 զբոսաշրջիկ, իսկ 2024-ի նույն ժամանակահատվածում՝ 297։ 2022-ին ՀՀ կառավարությունը հավանություն էր տվել «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Կատարի Պետության կառավարության միջև զբոսաշրջության և գործարար միջոցառումների բնագավառներում համագործակցության մասին» փոխըմբռնման հուշագրին: 

Հայաստանի և Կատարի միջև մշակութային հարաբերությունները վերջին շրջանում նույնպես ակտիվ զարգացում են ապրում։ Փետրվարի 8-ին  Կատարի Պետության մշակութային ամենամեծ հիմնադրամը՝ «Կատարան», հանդիսավոր կերպով բացել է հայկական մշակութային անկյունը։ 2024 թ․ սեպտեմբերին 18-ին Հայաստան էր ժամանել՝ «Կատարայի» պատվիրակությունը՝ հիմնադրամի գլխավոր տնօրեն Խալեդ Իբրահիմ Ալ֊Սուլեյթիի գլխավորությամբ, մասնակցելու հունահայ նկարիչ Ետուարտ Սագաեանի աշխատանքների անհատական ցուցահանդեսի բացման արարողությանը: 2024 թ․ դեկտեմբերին Վահագն Հայրապետյանի «Հայաստանի գույներ» տրիոն երաժշտական երեկո էր ունեցել Դոհայում` յուրովի հնչեցնելով հայկական ջազը «Կատարա» մշակութային կենտրոնում։

Այսպիսով, Էդգար Ղազարյանի հայտարարությունը, թե միայն 2020 թ․ պատերազմից հետո են Հայաստանի պաշտոնյաները սկսել այցելել Կատար, սխալ է, քանի որ Կատարի Պետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև դիվանագիտական հարաբերությունները հաստատվել են 90-ականների վերջին և այդ ժամանակներից էլ ակտիվ փոխայցեր են տեղի ունեցել։ Բացի այդ, սխալ է նաև Ղազարյանի պնդումը, թե Հայաստանի և Կատարի միջև քաղաքական, տնտեսական, մշակութային կապեր չկան։

Սյուզաննա Համբարձումյան