Ի՞նչ միջազգային կառույցներ են Աշոտյանին ճանաչել քաղբանտարկյալ. Սիմոնյանի ու Մամիջանյանի հայտարարությունների հետքերով

Մարտի 25-ին ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը լրագրողների հետ ճեպազրույցի ընթացքում հիշել է «նախկինների» ժամանակները, «երբ քաղբանտարկյալներ կային, երբ չկար ազատ մամուլ»։ Սակայն լրագրողներից մեկը նրան արձագանքել է, թե ներկայումս նույնպես կան քաղբանտարկյալներ, Սիմոնյանը պատասխանել է՝ «Հո ասելով չի, միջազգային կառույցների զեկույցներ գոյություն ունեն»։ Երբ լրագրողը պնդել է, որ միջազգային կառույցները Արմեն Աշոտյանին համարում են քաղբանտարկյալ, Սիմոնյանը նկատել է, որ այդպես նրան անվանում են «ինքն ու իր փոքրիկ շրջապատը»։

Սիմոնյանի ճեպազրույցից մի քանի րոպե անց, Ազգային ժողովի նույն տարածքում լրագրողներին է մոտենում Աշոտյանի կուսակից, ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը և արձագանքում Սիմոնյանին․ «Ասում է՝ այդ ո՞ր միջազգային կառույցներն են Աշոտյանին համարել քաղբանտարկյալ, ասեմ՝ «Եվրոպայի Ժողովրդական կուսակցությունը, որը մեծամասնություն է կազմում Եվրոպական խորհրդարանում և իշխող դիրք ունի, դրա անդամ կուսակցությունները եվրոպական երկրների զգալի հատվածում, բանաձևով ճանաչել է, որ Արմեն Աշոտյանը քաղբանտարկյալ է ու իր նկատմամբ իրականացվող գործողությունները ունեն քաղաքական դրդապատճառ, նույնը արել է նաև Կենտրոնամետ Դեմոկրատների միությունը և մի շարք այլ միջազգային ներկայացուցիչներ, անհատներ, կառույցներ»։

«Փաստերի ստուգման հարթակը» ուսումնասիրել է Արմեն Աշոտյանի կարգավիճակի վերաբերյալ միջազգային կառույցներից հնչած գնահատականները։ 

Հանրապետական կուսակցությունը, որի փոխնախագահն է Արմեն Աշոտյանը, 2012-ից Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության դիտորդ անդամ է (Observer party- կարող է մասնակցել ԵԺԿ-ի համագումարներին, կուսակցական միջոցառումներին, բայց չունի քվեարկելու իրավունք-խմբ․), և այդ կառույցը իր անդամ կուսակցության ներկայացուցչի վերաբերյալ 2023-ի նոյեմբերին ընդունել է բանաձև՝  «Աջակցելով քաղաքական բանտարկյալներին՝ Եվրոպայում ահագնացող ավտոկրատիայի պայմաններում» վերտառությամբ։ Այդ բանաձևով նաև Հայաստանի իշխանություններին կոչ էր արվում ազատ արձակել Արմեն Աշոտյանին, ապահովել արդար և թափանցիկ դատավարություն և դադարեցնել իրենց ընդդիմախոսների քաղաքական հետապնդումը:

Եվրոպական ժողովրդական կուսակցությունը եվրոպական քաղաքական կուսակցություն է, որը բաղկացած է տարբեր քաղաքական կուսակցություններից և ոչ թե անհատներից։ 1999 թվականից ի վեր ԵԺԿ-ն Եվրոպական խորհրդարանում ամենամեծ կուսակցությունն է, իսկ Եվրոպական խորհրդում՝ սկսած 2002 թվականից։ Այն նաև այժմյան Եվրոպական հանձնաժողովում ամենամեծ կուսակցությունն է։ 

Իսկ կենտրոնամետ դեմոկրատների միությունը (Centrist Democrat International), սակայն, 2024-ի ապրիլին տարածած հայտարարության (2022-ի հայտարարությունը) մեջ Արմեն Աշոտյանին ուղիղ չի համարել քաղբանտարկյալ, սակայն նշել է, որ նա ու ընդդիմության այլ քաղաքական առաջնորդներ Հայաստանում «քաղաքական հալածանքների» են ենթարկվում։ Այդ միությունը նաև կոչ էր արել Հայաստանի իշխանություններին անհապաղ, անվերապահ ազատ արձակել Արմեն Աշոտյանին, ապահովել նրա արդարության գերակայությունը  և շատ այլ ընդդիմության առաջնորդների գործերով։

Կենտրոնամետ դեմոկրատների միությունը (Centrist Democrat International)  քաղաքական կուսակցությունների և կազմակերպությունների միջազգային միություն է, որը հիմնված է քրիստոնեական կամ ինտեգրալ հումանիզմի, այսինքն՝ հումանիզմի սկզբունքների վրա։ Այն հիմնական միջազգային քաղաքական խումբ է, որը նվիրված է քրիստոնեական ժողովրդավարության խթանմանը: Թեև այն գրավում է կուսակցություններ ամբողջ աշխարհից, նրա անդամները հիմնականում Եվրոպայից և Լատինական Ամերիկայից են:

Ոչ Արմեն Աշոտյանին, սակայն Հայաստանում խոսքի ազատության, միջազգային իրավունքի ոտնահարման, արդար դատաքննության անհրաժեշտության վերաբերյալ իր 2023 թվականի զեկույցում նշել է Amnesty International-ը (հրապարակվել է 2024-ին): Freedom House-ը նույնպես իր զեկույցում Հայաստանում քաղբանտարկյալների առկայության մասին նշում չունի։ 

Այլ միջազգային կառույցներ, որոնց անդամակցում է Հայաստանի Հանրապետությունը, Արմեն Աշոտյանին քաղբանտարկյալ չեն ճանաչել և առհասարակ, Հայաստանում քաղբանտարկյալների առկայության վերաբերյալ այդ կառույցներից, ինչպիսին են օրինակ՝ ԵԱՀԿ-ն, ԵԽԽՎ-ն, որևէ գնահատական չի հնչել։ 

Մինչդեռ Հայաստանը, հիշեցնենք, ունեցել է նման փորձ, երբ 2008-ի իրադարձություններից հետո միջազգային կառույցների տարբեր զեկույցներում նշվել է, որ մեր երկրում կան քաղաքական բանտարկյալներ։ 2008-ի հոկտեմբերին նման բովանդակությամբ զեկույց էր հրապարակել ԵԱՀԿ-ն՝ նշելով, որ Հայաստանում շարունակվում են քաղաքական հալածանքները։ 

Ավելին, Եվրոպայի խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովը (ԵԽԽՎ) Հայաստանի նկատմամբ 2008 թվականին պատժամիջոցներ էր կիրառել՝ ընդդիմադիր տասնյակ գործիչների ազատազրկումների կապակցությամբ ու հայտարարել, որ նրանք քաղբանտարկյալներ են։ 

Այսպիսով, միջազգային ոչ կառավարական ոչ մի կառույց չի արել որևէ հրապարակային հայտարարություն, ըստ որի ՀՀԿ փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը քաղբանտարկյալ է:

Աշոտյանին քաղբանտարկյալ ճանաչել է միայն ԵԺԿ-ն, որը կուսակցություններ միավորող կառույց է, իսկ միջազգային այնպիսի կազմակերպություններ կամ կառույցներ, որոնց անդամակցում է Հայաստանի Հանրապետությունը, նրան չեն ճանաչել քաղաքական բանտարկյալ։ Հետևաբար ճիշտ չէ պնդումը, որ միջազգային կառույցները Արմեն Աշոտյանին ճանաչել են քաղբանտարկյալ:

Սյուզաննա Համբարձումյան