Analitik․am-ը խեղաթյուրում է Մարտի 1-ի դեպքերի փաստերը

Analitik.am կայքը հետաքննական եռամաս տեսաշար է հրապարակել՝ «Փաստերի հետքերով. Ո՞վ է խախտել ՀՀ սահմանադրական կարգը, 2008 Մարտի 1» վերնագրով, որտեղ ներկայացվում է Մարտի 1-ի մասին պատմող այլ իրականություն, որը, ըստ տեսաշարի հեղինակների, դուրս է մնացել հանրության ուշադրությունից։

Տեսաշարում ներկայացված շատ փաստեր, սակայն, խեղաթյուրված են։ Անդրադառնանք դրանցից մի քանիսին:

Հետաքննության «Ո՞վ է խախտել ՀՀ սահմանադրական կարգը, 2008 Մարտի 1, մաս 3» վերնագրված տեսանյութում նշվում է, որ ընտրությունների՝ կեղծված լինելու մասին փաստեր չկան, մինչդեռ ԵԱՀԿ/ԺՄԻԳ-ը 2008 թվականի նախագահական ընտրությունների մասին հրապարակած իր վերջնական զեկույցում նշել է, որ «Թեև 2008 թվականի նախագահական ընտրությունները հիմնականում համապատասխանել էին ԵԱՀԿ պարտավորություններին և միջազգային չափանիշներին նախընտրական և քվեարկության շրջանում` լուրջ մարտահրավերներ ի հայտ եկան որոշ պարտավորությունների առնչությամբ` մասնավորապես ընտրության օրվանից հետո․․․այն ցուցաբերեց անբավարար հարգանք ժողովրդավարական ընտրությունների հետ կապված հիմնական չափանիշների նկատմամբ և արժեզրկեց ամբողջ ընտրական գործընթացը: Հատկապես ձայների հաշվարկի գործընթացում ի հայտ եկան թափանցիկության և հաշվետվության թերություններ, իսկ բողոքարկման գործընթացները լիարժեք արդյունավետ չէին»։

 Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կազմակերպած հանրահավաքները ներկայացվում են որպես չարտոնված, անօրինական, իշխանության զավթման փորձ, որոնք կարող են դիտարկվել որպես հանցագործություն: Սակայն պետք է նշենք, որ ըստ Սահմանադրության 44-րդ հոդվածի՝ յուրաքանչյուր ոք ունի խաղաղ, առանց զենքի հավաքներին ազատորեն մասնակցելու և դրանք կազմակերպելու իրավունք, հետևաբար փետրվարի 19-ից հետո տեղի ունեցած հանրահավաքներն ու նստացույցերը պետք է դիտարկել իբրև մարդկանց՝ հավաքներ կազմակերպելու իրավունքի արտահայտում։

Վերոնշյալ տեսաշարում խոսվում է նաև քաղաքական գործընթացներում բանակի ներգրավման մասին։ Այն, որ Զինված ուժերը ներգրավված են եղել քաղաքական գործընթացներում, փաստել են թե՛ պաշտպանության նախարարի պաշտոնակատար Դավիթ Տոնոյանը, թե՛ ՀՔԾ պետ Սասուն Խաչատրյանը։ Analitik.am-ի հեղինակած ռեպորտաժում ներկայացվում է Տեր-Պետրոսյանի  հանրահավաքից մի հատված, որում նա ասում է, որ հանդիպել է ՊՆ փոխնախարարներ Մանվել Գրիգորյանի և Գագիկ Մելքոնյանի հետ։ Նշվում է, որ նրանք ժողովրդի անունից բանակցություններ են վարում բանակի գլխավոր շտաբի պետ, գեներալ-գնդապետ Սեյրան Օհանյանի հետ։ Այս ամենը ներկայացվում է որպես ընդդիմության կողմից բանակը քաղաքական գործընթացների մեջ ներքաշելու փորձ։

Բացակայում է, սակայն, տեսանյութի շարունակությունը, որում Տեր-Պետրոսյանն ասում է, որ այդ հանդիպման ընթացքում պաշտպանության փոխնախարարները հայտարարել են, որ թույլ չեն տա՝ բանակը խառնվի քաղաքականությանը, և ուժ գործադրվի սեփական ժողովրդի նկատմամբ:

Հավելենք նաև, որ «Փաստերի ստուգման հարթակը» մեկ անգամ արդեն անդրադարձել է բանակի ներգրավման մասին հայտարարություններին։ Այն ժամանակ այդ թեզն առաջ էին քաշում Ռոբերտ Քոչարյանի փաստաբանները՝ նշելով, որ ՊՆ փոխնախարարներ Մանվել Գրիգորյանը և Գագիկ Մելքոնյանը ներգրավվել են քաղաքական գործընթացներին՝ ընդդիմության դրդմամբ։ Անդրադառնալով այս հարցի իրավական կողմին՝ նշել էինք, որ պաշտպանության  նախարարն ու փոխնախարարները քաղաքացիական վերահսկողություն են իրականցնում բանակում, իսկ ԶՈՒ-ի  կառավարումը գլխավոր շտաբի պետի լիազորությունների շրջանակում է (ՀՀ պաշտպանության մասին օրենք, հոդված 12)։ Հետևաբար, փոխնախարարների աջակցությունը չի նշանակում, որ բանակը ներքաշվել է քաղաքական իրադարձությունների մեջ։

Անդրադառնանք ռեպորտաժի մյուս խնդրահարույց հատվածներին։

Ըստ Analitik.am-ի տեսանյութի՝ չի արձանագրվել որևէ բախում բանակայինների և ցուցարարների միջև, չկան փաստեր առ այն, որ բանակը հրազեն է օգտագործել, և ըստ այդմ՝ բանակը փաստացի ներգրավված չի եղել ցուցարարների և ոստիկանների միջև տեղի ունեցած բախումներում։

Ի հակադրություն այս պնդման՝ մեջբերենք ՀՔԾ պետի՝ բանակի ներգրավվածության մասին հայտարարությունը առ այն, որ բանակը կրակել է մարդկանց և բնակարանների ուղղությամբ: «Մենք ունենք կոնկրետ ապացույցներ, որ ՀՀ զինված ուժերի զինծառայողները ավտոմատ հրազենից կրակ են արձակել  Լեո փողոցի շենքերի ուղղությամբ …»,- մասնավորաապես հայտարարել էր Սասուն Խաչատրյանը։ Նա հավելել էր նաև, որ օլիգարխների կողմից բանակի զինվորներին բաժանվել են գումարներ, որպեսզի զինվորները պաշտպանեն իրենց (օլիգարխներին — խմբ․), իրենց ունեցվածքը և քաղաքական նկրտումները: Շենքերի ուղղությամբ կրակելու մասին նշում են նաև հենց Լեո փողոցի բնակիչները։

Հրապարակման մեջ շահարկվում են նաև ռազմական դոկտրինի դրույթները, ըստ որոնց՝ ԶՈՒ-ն ապահովում է ՀՀ անվտանգությունը, պաշտպանությունը, իսկ անվտանգության մեջ մտնում է կանխատեսվող վտանգների ժամանակին բացահայտումը, կասեցումը և չեզոքացումը։ Ըստ տեսանյութի՝ դրանից բխում է, որ դե յուրե բանակը կարող էր ներգրավվել քաղաքական գործընթացներում՝ ներքին անվտանգությունը և հասարակակական կարգը պահպանելու նպատակով։ Սակայն պետք է կրկին նշենք, որ ՀՀ Սահմանադրությունը բացառում է բանակի ներգրավումը քաղաքական գործընթացներում (հոդված 14), իսկ Սահմանադրությունը ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և բոլոր օրենքներն ու իրավական ակտերը ստորադաս են մայր օրենքին։

Այսինքն այն թեզը, թե կային բոլոր իրավական հիմքերը բանակը քաղաքական գործընթացներում ներգրավելու համար, ևս չի համապատասխամում իրականությանը։

Կարինե Կիրակոսյան