Դատարաններն արգելափակելու հետևանքով սահմանադրական կարգը չի խախտվել

Մայիսի 19-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Ֆեյսբուքի իր էջում հանդես եկավ կոչով՝ մայիսի 20-ի առավոտյան արգելափակել դատարանների մուտքերն ու ելքերը և թույլ չտալ դատավորներին և դատարանի աշխատակիցներին մուտք գործել դատարանի շենք։ Հայտարարությունից հետո մի շարք իրավապաշտպաններ, փաստաբաններ և ԱԺ նախկին ու ներկա պատգամավորներ ահազանգեցին, որ Փաշինյանը «նախաձեռնել է սահմանադրական կարգի տապալում»։

Վարչապետի կոչով սկսված ակցիան տևեց շուրջ հինգ ժամ, ինչից հետո Փաշինյանը ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերով շնորհակալություն հայտնեց քաղաքացիներին և տեղեկացրեց ակցիան դադարեցնելու մասին։

Նշենք, որ ըստ Քրեական օրենսգրքի 300.1 հոդվածի,  սահմանադրական կարգը տապալելը նշանակում է Սահմանադրության 1-ից 5-րդ հոդվածներով կամ 6-րդ հոդվածի առաջին մասով նախատեսված որևէ նորմը փաստացի վերացնելը, որն արտահայտվում է իրավական համակարգում այդ նորմի գործողության դադարեցմամբ։

 

Հոդված 1 — Այս հոդվածում նշվում է, որ ՀՀ-ն ինքնիշխան, իրավական, սոցիալական պետություն է։ Դատարանների մուտքերը շրջափակելով ՀՀ-ն չի դադարում լինել ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական և իրավական պետություն։ Այսինքն՝ այս նորմի խախտում փաստացի չունենք։

Հոդված 2 — Այստեղ նշվում է, որ իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին և այդ իշխանությունն իրականցվում է ընտրությունների, հանրաքվեների կամ սահմանադրությամբ նախատեսված պետական և ՏԻՄ ու պաշտոնատար անձանց միջոցով։ Մայիսի 20-ին տեղի ունեցած գործողություններն այս հոդվածի խախտում ևս չեն հանդիսանում։

Հոդված 3 — Այստեղ նշված դրույթները նույնպես դատարանները արգելափակելու գործողությունների հետ աղերսներ չունեն։ Այս հոդվածի նորմի խախտում կդիտվեին, օրինակ, ընտրությունների ժամանակ ընտրողների ազատ կամքի արտահայտմանն ուղղված գործողությունները։

Հոդված 4 — Այս հոդվածի նորմի խախտում կլիներ այն դեպքում, եթե պետությունը ընդուներ այնպիսի օրենքների նախագծեր կամ կատարեր այնպիսի գործողություններ, որոնցով անձի իրավունքներն ու ազատությունները մասսայականորեն կսահմանափակվեին։

Հոդված 5 — Անդրադառնալով այս նորմին՝ պետք է նշենք, որ գործադիրի ղեկավարի նախաձեռնությամբ մարտի 20-ին իրականացվել են գործողություններ, որոնց արդյունքում իշխանության մյուս՝ դատական ճյուղի համար առաջացել է բնականոն գործընթացների խաթարման պոտենցիալ ռիսկ, քանի որ, անկախ այդ ակցիան իրականացնելու պատճառներից, փաստացի լեգիտիմորեն ձևավորված իշխանությունը փորձել է ժողովրդի միջոցով ներազդել դատական իշխանության վրա։ Սակայն թե ինչքանո՞վ են այս գործողությունները հանգեցրել սահմանադրական կարգի տապալման, կախված է արդյունքներից և հետևանքներից։ Այսինքն՝ եթե այդ գործողություններով պետությանը հասցվեին նյութական և ոչ նյութական վնասներ, տեղի ունենար դատական իշխանության գործընթացի տևական կասեցում,  պետական այս ինստիտուտի աշխատանքի ամբողջապես խաթարում, ապա նոր կարելի էր գործողությունները ներկայացնել սահմանադրական կարգի տապալման կոնտեքստում։

Հոդված  6 — Այս կետով սահմանվում է օրենքի գերակայությունը։ Նշենք, որ «Հավաքների ազատության մասին» օրենքով արգելվում է այն հավաքը, որն անցկացվելու է Հանրապետության նախագահի, Ազգային ժողովի, կառավարության նստավայրերից, դատարաններից կամ քրեակատարողական հիմնարկներից այնպիսի հեռավորության վրա, որի դեպքում այն սպառնում է դրանց բնականոն գործունեությանը (հոդված 19 , կետ 3 )։ Սակայն սույն կարգը խախտելը վարչական իրավախախտում է (Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենք, 180․3 ), այլ ոչ թե քրեական պատասխանատվության ենթակա արարք, առավել ևս՝ սահմանադրական կարգի տապալում։

Այստեղ պետք է նշենք նաև, որ ակցիայի ընթացքում դատավորներ Դավիթ Բալայանին քաշքշելը և դատարաններից մեկի ապակիները կոտրելը, որը դեռևս ապացուցված չէ, մասնավոր դեպքեր են և ենթակա պատասխանատվության։ Սակայն մասնավոր անձանց հարաբերակցությունը սահմանադրական կարգի տապալում չէ։

Ըստ էության

Այս ամենից եզրակացնում ենք, որ դատարանների արգելափակման  գործողություններով ստեղծվել է մի իրավիճակ, որը չի ունեցել շարունակականություն, ինչը կարող էր պետությանը հասցնել վնաս, և չեն խախտվել Սահմանադրության 1-ից 5-րդ հոդվածներով կամ 6-րդ հոդվածի առաջին մասով սահմանված նորմերը։

Կարինե Կիրակոսյան