44-օրյա պատերազմի զոհերի տվյալները՝ ըստ համայնքների. ինֆոգրաֆիկա

2020 թ. սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանը լայնամասշտաբ ռազմական ագրեսիա սանձազերծեց Արցախի Հանրապետության դեմ:

44 օր տևած պատերազմն ավարտվեց նոյեմբերի 9-ին՝ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի եռակողմ հայտարարությամբ: 

2022 թ. հունվարի 19-ին Քննչական կոմիտեն հայտնեց, որ պատերազմի հետևանքով Արցախի Հանրապետությունում և ՀՀ-ում զոհված զինծառայողների և քաղաքացիական անձանց ընդհանուր թիվը կազմում է 3809 անձ։ Այդ պահին անհայտ էր 199 զինծառայողի և 21 քաղաքացիական անձի գտնվելու վայրը։

Թեև պատերազմի ընթացքում հայկական կողմը ներկայացնում էր զոհված զինծառայողների մասին տվյալները, սակայն ինչ-որ պահից սկսած դադարեց այդ տվյալները հանրայնացնել։ Զոհերի անուններով վերջին ցուցակը հրապարակվել է 2020 թ. դեկտեմբերի 25-ին: 

«Փաստերի ստուգման հարթակը» զինծառայողների տվյալները պարզելու համար դիմել է Պաշտպանության նախարարություն, Քննչական կոմիտե և տեղական ինքնակառավարման մարմիններ՝ խնդրելով տրամադրել զոհված զինծառայողների անուն-ազգանունները, ինչպես նաև ծննդյան տարեթվերը:

Ի պատասխան մեր հարցման՝ Պաշտպանության նախարարությունը, Քննչական կոմիտեն և որոշ համայնքներ (այդ թվում՝ ամենամարդաշատ Երևան և Գյումրի համայնքները) մերժել են տեղեկության տրամադրումը։

Այնուամենայնիվ, համայնքների մեծ մասը տրամադրել է պատերազմի հետևանքով տեղի զոհվածների և անհետ կորածների վերաբերյալ տվյալները։ 

Ստացված տվյալներն ամփոփելով՝ հրապարակում ենք Արցախյան երկրորդ պատերազմում զոհված զինծառայողների տվյալները՝ ըստ մարզերի և համայնքների: Նշենք նաև, որ ելնելով անձնական տվյալների գաղտնիության սկզբունքից՝ չենք հրապարակում զինծառայողների անվանացանկը:

ՏԻՄ-երից ստացված տվյալները

Տեղական ինքնակառավարման մարմիններին ուղարկված հարցումների միջոցով մեզ հաջողվել է ստանալ 2523 զոհված ծառայողի տվյալ (ներառյալ Արցախից զորակոչված/կամավորագրված): Սակայն մեզ տրամադրվել են նրանցից միայն 1666-ի անունները և ծննդյան տարեթվերը: Նրանցից 43.81% տոկոսը (730 անձ) ծնվել էր 2000-2002 թվականներին: 

Առանձին հայցել ենք նաև անհետ կորածների թիվը: Պատասխան տված համայնքներում նման կարգավիճակ ունեցող զինծառայողների թիվը կազմել է 103:

Երևան

Հայաստանի ամենամեծ բնակչություն ունեցող համայնքը՝ մայրաքաղաք Երևանը (բնակչությունը՝ 1 մլն 84 հազար մարդ), հրաժարվել է տրամադրել պատերազմի զոհերի տվյալները: Որպես մերժման հիմք քաղաքապետարանը նշել է, որ զոհված զինծառայողների հաշվառում չի իրականացնում:

Տեղեկությունը փորձեցինք ստանալ մայրաքաղաքի վարչական շրջաններից, սակայն հիմնականում մերժում ստացանք: Պատասխանել է միայն Դավթաշեն վարչական շրջանը՝ հայտնելով, որ շրջանի բնակիչներից պատերազմի օրերին զոհվել է 34 զինծառայող: 

Արագածոտնի մարզ

263 հազար բնակչություն ունեցող Արագածոտնի մարզի խոշորացված համայնքներից պատերազմում զոհված զինծառայողների տվյալները հրաժարվել է տրամադրել միայն Աշտարակ քաղաքը:

Ապարան խոշորացված համայնքից զոհվել է 31 անձ, Ծաղկահովիտից՝ 6, Թալինից՝ 39, Արագածավանից՝ 12, Ալագյազ բնակավայրից՝ 2: 

Շամիրամ, Մեծաձոր և Արևուտ համայնքներից հայտնել են, որ զոհեր կամ անհետ կորածներ չունեն:

Մարզից, ընդհանուր առմամբ, կա երկու անհետ կորած՝ Ալագյազից և Թալինից:

Արարատի մարզ

Արարատի մարզի Արարատ համայնքից զոհվել է 37 զինծառայող, Վեդի համայնքից՝ 34, Մասիսից՝ 98, Վերին Դվին բնակավայրից՝ 2:

Արտաշատ համայնքը հրաժարվել է տեղեկություն տրամադրել՝ հղում անելով անձնական տվյալների պաշտպանության մասին օրենքին: 

256 հազար բնակչություն ունեցող մարզում, չհաշված Արտաշատ համայնքը, զոհվել է 171 զինծառայող:

Մեր ստացած տվյալների համաձայն՝ մարզում անհետ կորած է համարվում  առնվազն 12  անձ: 

Արմավիրի մարզ

269 հազար բնակիչ ունեցող Արմավիրի մարզի Արմավիր համայնքից զոհվել է 38 զինծառայող, Վաղարշապատ համայնքից՝ 44, Փարաքարից՝ 20, Բաղրամյանից՝ 17, Արաքսից՝ 30, Խոյից՝ 26:

Ֆերիկ համայնքը զոհ չի ունեցել: 

Զինծառայողների մասին հրաժարվել է տվյալներ ներկայացնել միայն Մեծամոր խոշորացված համայնքը: 

Անհետ կորած է համարվում առնվազն 25 զինծառայող:

Գեղարքունիքի մարզ

236 հազար բնակչություն ունեցող Գեղարքունիքի մարզը պատերազմի ընթացքում ունեցել է 231 զոհ:

Վարդենիս խոշորացված համայնքից զոհվել է 59, Ճամբարակից՝ 26, Գավառից՝ 35, Մարտունուց՝ 68, Սևանից՝ 34, Շողակաթից՝ 9 մարդ: 

Մարզից պատերազմի հետևանքով անհետ կորած է համարվում 15 անձ:

Լոռու մարզ

251 հազար բնակչություն ունեցող Լոռու մարզը 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ունեցել է 206 զոհ: Այս թիվը չի ներառում Ալավերդի խոշորացված համայնքը, որը հրաժարվել է զոհերի մասին տվյալներ հայտնել:

Թումանյան խոշորացված համայնքն ունեցել է 5 զոհ, Լոռի Բերդը՝ 9-ը, Վանաձորը՝ 83, Սպիտակը՝ 45, Փամբակը՝ 13, Ստեփանավանը՝ 15, Ախթալան՝ 4, Լերմոնտովոն՝ 1, Գյուլագարակը՝ 8, Շնողը՝ 1, Օձունը՝ 9, Տաշիրը՝ 8, Մեծավանը՝ 2, Սարչապետը՝ 3:

Ֆիոլետովո բնակավայրը զոհ կամ անհետ կորած չի ունեցել պատերազմի ընթացքում:

Մարզի բնակիչներից անհետ կորել է առնվազն 14-ը: Տվյալի մեջ ներառված չէ Վանաձորը, քանի որ համայնքը հրաժարվել է այդ մասով տեղեկություն տալ՝ խորհուրդ տալով դիմել ՊՆ-ին: 

Կոտայքի մարզ

Գրեթե 260 հազար բնակչություն ունեցող Կոտայքի մարզը 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ունեցել է 368 զոհ:

Մասնավորապես, Աբովյան խոշորացված համայնքն ունեցել է 123 զոհ, Բյուրեղավանը՝ 11, Նաիրին՝ 55, Արզնին՝ 4, Գառնին՝ 14, Ջրվեժը՝ 17, Ակունքը՝ 6, Հրազդանը՝ 50, Ծաղկաձորը՝ 5, Չարենցավանը՝ 45, Նոր Հաճնը՝ 38:

Մարզում անհետ կորած է համարվում 9 զինծառայող:

Շիրակի մարզ

Գրեթե 261 հազար բնակչություն ունեցող Շիրակից մարզից մեր հարցմանը չեն պատասխանել Հայաստանի երկրորդ քաղաք, 157 հազար բնակչություն ունեցող Գյումրիից, ինչպես նաև Անի խոշորացված համայնքից: 

Մյուս համայնքներից՝ Ախուրյանից զոհվել է 55 զինծառայող, Ամասիայից՝ 9, Արթիկից՝ 53, Աշոցքից՝ 34: 

Անհետ կորել է 8 զինծառայող: 

Սյունիքի մարզ

137 հազար բնակչություն ունեցող Սյունիքի մարզը 2020 թ. պատերազմի ընթացքում  ընթացքում ունեցել է 223 զոհ: 

Մասնավորապես, Գորայք համայնքն ունեցել է 3 զոհ, Տաթևը՝ 9, Տեղը՝ 16, Քաջարանը՝ 19, Սիսիանը՝ 70, Մեղրին՝ 20, Կապանը՝ 49, Գորիսը՝ 37: 

Անհետ կորել է 11 զինծառայող: 

Վայոց ձորի մարզ

48.5 հազար բնակչություն ունեցող Վայոց ձորից մեր հարցմանը չի պատասխանել միայն Վայք խոշորացված համայնքը: 

Արենի խոշորացված համայնքը պատերազմի ընթացքում ունեցել է 21 զոհ, Եղեգնաձորը՝ 34, Եղեգիսը՝ 12, Ջերմուկը՝ 16:

Անհետ կորել է 7 զինծառայող: 

Տավուշի մարզ

Տավուշի մարզի 4 խոշորացված համայնքներից մեր հարցմանը պատասխանել է միայն Նոյեմբերյանը: Այստեղ պատերազմի ընթացքում զոհվել է 21 զինծառայող, անհետ կորել է՝ 6-ը: 

Տավուշի մարզում բնակվում է մոտ 130 հազար մարդ: 

Արցախի Հանրապետություն

Ըստ Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի՝ մեզ տրամադրած տվյալների՝ 44-օրյա պատերազմում զոհվել է 763 զինծառայող և 72 քաղաքացիական անձ: 

52 անձ անհետ կորած է համարվում, որից 31-ը՝ զինծառայող, 21-ը՝ քաղաքացիական անձ։

Հատկանշական է, որ Արցախը բնակչության համեմատ մյուս մարզերի/շրջանների հարաբերակցության մեջ ամենաշատ զոհերն է տվել:

Մինչև պատերազմը, որի ընթացքում Արցախը կորցրեց տարածքներ, իսկ բնակչության մի մասը տեղահանվեց, Արցախում, պաշտոնական տվյալներով, ապրում էր 146 հազար քաղաքացի: 

Քարտեզում ներկայացված են 44-օրյա պատերազմի զոհերը՝ ըստ համայնքների։ Որքան մուգ գույնով է պատկերված տվյալ համայնքը, այնքան մեծ է այնտեղ գրանցված զոհերի թիվը։ Սպիտակով նշված համայնքները հրաժարվել են տվյալ տրամադրել։ Արցախի դեպքում տվյալները վերաբերում են ամբողջ հանրապետությանը։

ՊՆ-ն և ՔԿ-ն հրաժարվում են տրամադրել զոհված զինծառայողների տվյալները, Փաշինյանը մանիպուլացնում է

2022 թ. օգոստոսին հարցում էինք ուղարկել Պաշտպանության նախարարություն՝ խնդրելով տրամադրել Արցախյան երկրորդ պատերազմի ընթացքում զոհված զինծառայողների թիվը, ինչպես նաև նրանց անուն-ազգանունը, ծննդյան ամսաթիվը: Մենք խնդրել էինք նաև մերժման դեպքում ներկայացնել պատճառը, թե ինչու էին նախկինում հրապարակվում այդ տվյալները, իսկ պատերազմից հետո՝ ոչ: 

ՊՆ-ն պատասխանել էր միայն առաջին հարցին՝ հղում անելով Քննչական կոմիտեի՝ հունվարին ներկայացրած տվյալներին: Հատկանշական է, սակայն, որ այդ տվյալներում ներառված էր զոհված զինծառայողների և քաղաքացիականների ընդհանուր թիվը: Այսինքն՝ փաստացի ՊՆ-ն հրաժարվել էր տրամադրել զոհված զինծառայողների թիվը և տվյալները:

Հարցում ենք ուղարկել նաև Քննչական կոմիտե: Գերատեսչությունից մեզ հայտնել են, որ 2020 թ. Ադրբեջանի սանձազերծած ագրեսիայի արդյունքում զոհվել է 3749 զինծառայող, իսկ 183-ի գտնվելու վայրը մինչև այժմ անհայտ է: 

Սակայն Քննչական կոմիտեն հրաժարվել է տրամադրել զինծառայողների տվյալները՝ նշելով, որ «դա պարունակում է հրապարակման ոչ ենթակա նախնական քննության տվյալներ»: 

Նշենք նաև, որ դեռևս 2021 թ. նոյեմբերին FIP.am-ը հարցումով Պաշտպանության նախարարությունից խնդրել և չէր ստացել զոհերի տվյալները: Այն ժամանակ ՊՆ-ն պատճառաբանել էր, որ տեղեկությունը պարունակում է «պետական և ծառայողական գաղտնիք»։ Մենք գրել էինք, որ սա առնվազն տարօրինակ է, քանի որ պատերազմի ընթացքում այդ անունները և տվյալները հրապարակվում էին: Բացի այդ, ի հակառակ Պաշտպանության նախարարության պնդման, թե զոհված զինծառայողների անունները հրապարակման ենթակա չեն, Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամը պարբերաբար թարմացնում է այն զինծառայողների անունները, որոնց ընտանիքները հիմնադրամից ֆինանսական աջակցություն են ստանում։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը սեպտեմբերի 30-ին Հանրային հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում հայտարարեց, որ 44-օրյա պատերազմի զոհերի տվյալները չեն թաքցվում, դրանք հրապարակված են Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի կայքում։

«44-օրյա պատերազմի զոհերի ամբողջական անունները նույնպես հրապարակվել են այնտեղ և մենք կարծում ենք, որ այդպես պետք է լինի ինստիտուցիոնալ մոտեցումը, բայց զոհերի անունները չհրապարակելը չի նշանակում․․․ ոչ թե անունները, այլ ցանկը չհրապարակելը չի նշանակում, որ գաղտնի է պահվում դա […] կա գործող օրենքով սահմանված ինստիտուցիոնալ մեխանիզմ և այդ ինստիտուցիոնալ մեխանիզմը պետք է հրապարակի այն դեպքերը, որոնք դե յուրե հաստատվել են»,- հայտարարեց Փաշինյանը։

Վարչապետի այս հայտարարությունն ուսումնասիրելով` «Փաստերի ստուգման հարթակը» պարզեց, որ այն մանիպուլյատիվ է: 

Լուսինե Ոսկանյան

Քարտեզը՝ Սևադա Ղազարյանի