Հայաստանից Ռուսաստան արտահանման աճի մանիպուլյացիան

2017թ. հունվարի 24-ին Մոսկվայում կայացած հանդիպման շրջանակներում Հայաստանի և Ռուսաստանի վարչապետները, ի թիվս այլ հարցերի, անդրադարձ կատարեցին նաև Հայաստանի ԵԱՏՄ-ում գրանցած հաջողություններին: ՌԴ վարչապետ Դմիտրի Մեդվեդևը մասնավորապես նշեց, որ ‹‹չնայած համաշխարհային տնտեսական կոնյուկտուրային, էներգակիրների գների փոփոխությանը և մի շարք այլ տնտեսական գործոնների՝ Հայաստանից արտահանումը դեպի ԵԱՏՄ երկրներ 2016թ. ընթացքում աճել է մոտ  70 տոկոսով››: Ըստ Մեդվեդևի՝ ԵԱՏՄ անդամակցությունը դրական ազդեցություն է ունեցել Հայաստանի վրա՝ հնարավոր դարձնելով արտահանման այդպիսի կտրուկ աճը:    ՀՀ արտահանումը դեպի ԵԱՏՄ երկրներ այն եզակի ցուցանիշներից է, որի ուղղությամբ միության շրջանակներում առաջընթաց է գրանցվել, ուստի այն նաև շարունակաբար մատնանշվում է Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի կողմից փաստելու  համար այն տեսակետը, որ ԵԱՏՄ-ն դրական ազդեցություն է ունեցել ՀՀ տնտեսության վրա: Բայց և այնպես, 2,2% տնտեսական աճ ակնկալող տնտեսական համակարգից  արտահանման շուրջ 70% ավելացումը նվազագույնը տարօրինակ է:

Դեռևս 2016թ. արտահանման ավելացման պատճառների վերաբերյալ բազմաթիվ վերլուծություններ են հրատարակվել: Նախ և առաջ,  արտահանման 70%  աճ գրանցվել է 2015թ. կտրուկ կրճատման ֆոնին: Բանը նրանում է, որ 2015թ. ՀՀ-ից դեպի ԵԱՏՄ անդամ երկրներ արտահանումը 2014թ. 324,6 մլն դոլարից  նվազել է մինչև 256,2 մլն դոլար՝ նվազելով մոտ 70 միլիոն դոլարով, ուստի 2014թ. համեմատությամբ 2016թ. դեպի ԵԱՏՄ արտահանումը աճել է ընդամենը 18%-ով:

Սակայն անգամ այս 18% աճը չի կարելի պայմանավորել ԵԱՏՄ ունեցած դրական տնտեսական ազդեցությամբ: Արտահանման ապրանքային կառուցվածքի ուսումնասիրությունները փաստում են, որ արտահանման աճ տեղի է ունեցել այնպիսի ապրանքատեսակների հաշվին, որոնց գծով Հայաստանն ինքը հանդիսանում է ներմուծող երկիր: Մասնավորապես, 2015թ. համադրելի ժամանակահատվածի համեմատությամբ 2016թ. հունվար-սեպտեմբերին ավելի քան 2000%-ով (քսանապատիկ) աճել է տոմատի արտահանումը, 450%-ով ավելացել է  պանրի և կաթնաշոռի արտահանումը, ավելի քան 300% աճ է գրանցել խավիարի և պատրաստի ձկան արտահանումը, 360%-ով ավելացել է ջեռուցման համակարգերի, օդափոխիչների դետալների, հեռակառավարման վահանակների և այլ սարքավորումների արտահանումը և այդպես շարունակ: Դրան զուգահեռ դեպի Ռուսաստան ավանդաբար արտահանվող հայկական ծագման ապրանքների (ծիրան, դեղձ, մրգային հյութեր, գարեջուր, հանքային ջրեր, բանջարեղենի որոշ տեսակներ և այլն)  արտահանումը 2016թ. նկատելիորեն կրճատվել Է:

Վերոնշյալ  տվյալներից ավելի քան ակնհայտ է դառնում, որ արտահանման 70% աճ գրանցվել է ոչ թե Հայաստանի առևտրային դիրքերի ուժեղացման և հայրենական արտադրության ընդլայնման հաշվին, այլ Թուրքիայից դեպի Հայաստան ներմուծվող ապրանքների պարզ վերաարտահանման հաշվին: Բանն այն է, որ Թուրքիա-Ռուսաստան հարաբերությունների 2015 թվականի նոյեմբերին վատթարացումը զուգորդվեց ՌԴ-ում թուրքական ապրանքների ներմուծման արգելքով, որը շրջանցելու համար որոշ գործարարներ իրենց ապրանքը ներմուծում են Հայաստան, ապա դնելով «արտադրված է ՀՀ-ում» պիտակը՝ այն վերաարտահանում են Ռուսասստան:

Ակնհայտ է նաև այն հանգամանքը, որ ՌԴ վարչապետի, ինչպես նաև Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի կողմից շարունակաբար մատնանշվող այս ցուցանիշը բացարձակապես կապված չէ ո′չ ԵԱՏՄ-ի՝ որպես ինտեգրացիոն միավորման ընձեռնած հնարավորությունների հետ և ո′չ էլ ՀՀ տնտեսական զարգացման հետ: