Վերջերս հրապարակվել է ԵԱՏՄ-ի մասին պատմող գովազդային հոլովակ, որում, ի թիվս այլ ձեռքբերումների, նշվում է, որ, օրինակ, 2011թ․-ին բելառուսական Բրեստ քաղաքից մինչև ղրղզական Նարին կար թվով վեց մաքսային անցակետ, իսկ այժմ ոչ մի։
Հայկական ապրանքների համար ԵԱՏՄ երկրների շուկաների բացման մասին խոստումները մենք լսում էինք նաև 2013-2014 թվականներին, երբ նախապատրաստվում էր այդ միությանը ՀՀ-ի անդամակցությունը:
Արդ, փորձենք հասկանալ, թե որքանո՞վ են ճիշտ այն պնդումները, որ ԵԱՏՄ շուկան բաց է Հայաստանի արտահանողների համար:
Ինչպես 2011թ․-ին, այնպես էլ այժմ, հասկանալի պատճառներով, հայկական Բավրայից (կամ Բագրատաշենից) մինչև ռուսական Վերին Լարս կա չորս անցակետ։ Սակայն հայաստանցի արտահանողների դժգոհության պատճառը միայն այս աշխարհագրությունը չէ:
Մասնավորապես, օրինակ, Արտահանողների միության ղեկավար Րաֆֆի Մխջյանը, ում ընկերությունը նույնպես ապրանք է արտահանում Ռուսաստան, պատմել է ԵԱՏՄ սահմաններին տիրող կաշառակերության մասին՝ ասելով, որ ԵԱՏՄ-ն չի կարողանում Վերին Լարսի իր սահմանային կետը կարգավորել:
Ըստ Մխջյանի, ոչ մի փոփոխություն չկա և այսօրվա դրությամբ առանց կաշառքի, առանց «ներվային իրավիճակների», հնարավոր չէ Լարսի անցակետը հատել:
Այն, որ այս անցակետում կաշառակերության մթնոլորտ է տիրում, չեն հերքում նույնիսկ հայ պաշտոնյաները։ Մասնավորապես, էկոնոմիկայի նախկին նախարար Արծվիկ Մինասյանը ասել է․ «Այլ բան է փաստաթուղթը, որով բեռը պետք է անարգել տեղափոխվի, այլ բան է, երբ հաճախ անօրինական գործողություններ են ձեռնարկվում հայ փոխադրողների կամ ՀՀ քաղաքացիների նկատմամբ»։ Տրանսպորտի, կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարար Վահան Մարտիրոսյանը հարցին, թե ի՞նչ է ձեռնարկում Հայաստանի կառավարությունը՝ վերջ տալու Ռուսաստանում հայաստանցի գործարարներից իրականացվող ապօրինի գանձումներին, պատասխանել է․ «Այդ հարցը բարձրացվել է Ռուսաստանի կառավարության առջև»:
Մենք արդեն մանրամասն անդրադարձել ենք ՌԴ-ում ԵԱՏՄ անդամ հանդիսացող Հայաստանի քաղաքացիների ազատ տեղաշարժի հետ ծագող խնդիրներին։ Այս հարցը բարձրացվել է Ազգային ժողովում, որին ի պատասխան, Տրանսպորտի և կապի նախկին նախարար Գագիկ Բեգլարյանը ասել էր․«ՀՀ տարածքից դուրս չեն կարող միջամտել նման հարցերին»:
Այսպիսով՝ ստացվում է, որ Հայաստանի գործարարները ոչ միայն աշխարհագրության պատճառով չեն կարողանում օգտվել ԵԱՏՄ ձեռքբերում համարվող անմաքս ռեժիմով բեռներ տեղափոխելու առավելությունից, այլ նաև ԵԱՏՄ սահմանային մաքսակետում տիրող և հայաստանցիների արդարացի դժգոհությունը առաջացնող կաշառակերության անպատժելի մթնոլորտի պատճառով։
Եվ, եթե ղազախ գործարարները իսկապես կարողանում են անարգել իրենց ապրանքը հասցնել Ռուսաստան և Բելառուս, ապա հայաստանցի գործարարների համար այս մաքսային կաշառակերությունը լրացուցիչ խոչընդոտներ է ստեղծում ԵԱՏՄ շուկայում մրցակցելու համար։
