3 կեղծիք և մանիպուլյացիա «5-րդ ալիքի» մեկ թողարկման ընթացքում

Եթե շտապում ես․ համառոտ՝ նյութի մասին

«5-րդ ալիքի» «Հայլուրի» եթերում մի քանի մանիպուլյատիվ ու սխալ պնդումներ են հնչել։ 

• ՌԴ ԱԳՆ ներկայացուցիչ Զախարովան մանիպուլացնում է՝ խոսելով հայ-ադրբեջանական խաղաղության գործընթացքում Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության արժանիքների մասին: 2020 թ.-ից վեր հայտարարության դրույթները բազմիցս խախտվել են կամ չեն իրականացել:
• Պուտինի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ ռուսական ուժերը չեն հարվածել Ուկրաինայի քաղաքացիական ենթակառուցվածքներին: Սակայն բազմաթիվ փաստեր վկայում են, որ դա կեղծ պնդում է: Ռուսական զինուժը հարվածել է բնակելի շենքերի, հիվանդանոցների և քաղաքացիական այլ օբյեկտների:
• «5-րդ ալիքի» լրագրողը պնդել է, որ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Սթոլթենբերգը հայտարարել է, թե Ուկրաինան ՆԱՏՕ-ի անդամ չի դառնա, քանի դեռ այդ երկիրը պատերազմում չի հաղթել: Հյուսիսատլանտյան դաշինքի ղեկավարը նման հայտարարություն չի արել:

 

«5-րդ ալիք» հեռուստաալիքի եթերում հեռարձակվող «Հայլուրի» հունիսի 28-ի երեկոյան թողարկման ընթացքում հնչել են կեղծ և մանիպուլյատիվ պնդումներ:

«Փաստերի ստուգման հարթակն» առանձնացրել է դրանցից մի քանիսը: Թեև ներկայացված 3 պնդումից 2-ի հեղինակները ՌԴ պաշտոնատար անձինք են, այդուհանդերձ, լրատվամիջոցը չի ներկայացրել համընդգրկուն փաստեր՝ դիտողին օբյեկտիվ տեղեկություն տրամադրելու համար:

Մանիպուլյացիա. Ձևի համար ստորագրվել են բազմաթիվ պայմանագրեր, հետո՝ դրանք չեն իրականացել. Մարիա Զախարովա

«Ռուսաստանի դերը՝ 44-օրյա պատերազմում. Զախարովան հայտնում է՝ ով է դադարեցրել արյունահեղությունը» ռեպորտաժի ընթացքում անդրադարձ է կատարվում 2020-ի պատերազմին և Վաշինգթոնում ընթացող հայ-ադրբեջանական բանակցությունների մասին ՌԴ Արտաքին գործերի նախարարության ներկայացուցչի մեկնաբանություններին:

Լրագրողը մեջբերում է Մարիա Զախարովային, ըստ որի՝ Ռուսաստանն Արևմուտքը չէ, որ ուզում է այս պատմության մեջ ուղղակի ներկայություն ունենալ ու խանդոտ մրցակցության մեջ է Մոսկվայի հետ.

«Նորագույն պատմության էջերում բազմաթիվ դեպքեր են եղել, երբ ձևի համար ստորագրվել են բազմաթիվ պայմանագրեր, հետո՝ դրանք չեն իրականացել: Դուք նաև Հայաստանի մասով օրինակներ կարող եք հիշել: Խաղաղության պայմանագիրը պետք է հավասարաչափ բխի և Հայաստանի, և Ադրբեջանի շահերից: Դրան կարելի է հասնել ճանապարհային քարտեզով, որը Ռուսաստանի, Հայաստանի, Ադրբեջանի ղեկավարները եռակողմ համաձայնագրով են հաստատել: Հիմա որպես այլընտրանք, չգիտես ինչու, ընկալվում է արևմտյան տարբերակը»,- ասել է Զախարովան: 

Նա չի պարզաբանում, թե ինչ բազմաթիվ պայմանագրերի մասին է խոսքը, սակայն հղում է անում եռակողմ համաձայնագրին: FIP.am-ը մի քանի անգամ գրել է, որ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի հայտարարության դրույթները չեն կատարվում: 

Այսպես, թեև ըստ հայտարարության, հրադադարից հետո կողմերը պետք է կանգ առնեին իրենց զբաղեցրած դիրքերում, դրա ստորագրումից շաբաթներ անց ադրբեջանական զինված ուժերի ստորաբաժանումները գրավեցին Արցախի Հադրութի շրջանի Խծաբերդ և Հին Թաղեր գյուղերը․ գերեվարվեց 62 հայ զինծառայող։

Համաձայնագրի 8-րդ կետի համաձայն՝ պետք է տեղի ունենար ռազմագերիների, պատանդների և պահվող այլ անձանց ու մահացածների մարմինների փոխանակում: Բաքվում շարունակում է գերեվարված մնալ առնվազն երկու անձ՝ Ալյոշա Խոսրովյանը և Լյուդվիգ Մկրտչյանը, որոնք երկուսն էլ գերեվարվել են պատերազմի օրերին` մինչև հայտարարության ուժի մեջ մտնելը: Երկուսին էլ Բաքվի դատարանը դատապարտել է 20 տարվա ազատազրկման: 

2022 թ. մարտին ադրբեջանցիները, խախտելով Ռուսաստանի միջնորդությամբ ու մասնակցությամբ ստորագրված համաձայնագիրը, գրավեցին Փառուխ գյուղը և հաստատվեցին Քարագլուխի բարձունքում: Արցախի Հանրապետությունն ունեցավ 3 զոհ:

Ադրբեջանը հրադադարը կրկին խախտեց 2022 թ. օգոստոսի 1-ին, որի հետևանքով ՊԲ երկու զինծառայող զոհվեց: Բաքուն պահանջում էր փոխել ԼՂՀ-ն ու Հայաստանը կապող երթուղին: Օգոստոսի 25-ին Աղավնո, Բերձոր և Սուս բնակավայրերն անցան Ադրբեջանի վերահսկողության տակ: Դեպի Ստեփանակերտ երթուղին փոխվեց եռակողմ հայտարարության մեջ նշված ժամկետների խախտումով (6-րդ կետ): 2022 թ. դեկտեմբերի 12-ից ի վեր արգելափակված է Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհը, ինչի հետևանքով Արցախի բնակչությունը հայտնվել է շրջափակման մեջ: 

Բացի վերոնշյալից, Արցախում Ադրբեջանի կողմից հրադադարի խախտման հետևանքով սպանվել և վիրավորվել են խաղաղ բնակիչներ:

Այսպիսով, ՌԴ ԱԳՆ ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան մանիպուլացնում է՝ չնշելով, որ Ռուսաստանի միջնորդությամբ ստորագրված՝ 2020 թ. եռակողմ հայտարարության կետերը նույնպես խախտվում են՝ հաճախ հանգեցնելով Արցախում բնակչության իրավունքների խախտմանը: 

Կեղծիք. Ռուսաստանը չի թիրախավորում քաղաքացիական ենթակառուցվածքները Ուկրաինայում. Պեսկով

Անդրադառնալով Ուկրաինական պատերազմին՝ «5-րդ ալիքի» հաղորդավարը հայտնում է, որ Կրամատորսկում տեղի ունեցած հրթիռակոծության զոհերի թիվը հասել է 10-ի: Այնուհետև մեջբերվում է ՌԴ նախագահի մամուլի խոսնակի մեկնաբանությունը դեպքի վերաբերյալ. «Ռուսաստանի Դաշնությունը չի թիրախավորում քաղաքացիական ենթակառուցվածքները: Հարվածներ են հասցվում այն օբյեկտներին, որոնք ինչ-որ կերպ կապված են ռազմական ենթակառուցվածքների հետ»:

Ռուսաստանը 2022 թ.-ին Ուկրաինա կատարած լայնամասշտաբ ներխուժման առաջին իսկ օրերից հարվածել է քաղաքացիական օբյեկտների, ինչի հետևանքով զոհվել են բազմաթիվ քաղաքացիականներ: 

«Փաստերի ստուգման հարթակը» դրան նույնպես մի քանի անգամ անդրադարձել է:  Հարձակման առաջին իսկ օրը հրթիռակոծվել էր Կիևի հարավային բնակելի թաղամասերից մեկը: 

2022 թ. մարտի 3-ին ռմբակոծվել է ուկրաինական Չեռնիգովի բնակելի թաղամասը: Ըստ Amnesty international իրավապաշտպան կազմակերպության՝ միանգամից մի քանի ռումբ է ընկել փողոցների, խանութների և շենքերի վրա, ինչի արդյունքում 47 մարդ է զոհվել: 

Օրեր անց, նույն քաղաքում ռմբակոծվել էին հացի հերթում կանգնած քաղաքացիները: Ըստ Human Rights Watch-ի` զոհվել էր 17 անձ: «Ռուսական ուժերը մարտին բազմիցս հարձակվել են Չեռնիգովի բնակեցված տարածքների վրա ցամաքից և օդից՝ ակնհայտորեն հաշվի չառնելով քաղաքացիական զոհերը»,- նշված էր կազմակերպության հաշվետվությունում: Ուշագրավ է, որ կազմակերպությունը նշել է, որ ուկրաինական ուժերը վտանգի են ենթարկել խաղաղ բնակիչներին հարձակման ժամանակ գրանցված 5 դեպքերում, սակայն ամեն դեպքում՝ ռուսական ուժերի գործողությունները շարունակում էին համարվել պատերազմական հանցագործություն: 

2022 թ․ մարտի 16-ին ռուսական ուժերը ռմբակոծել էին Մարիուպոլում գտնվող Դոնեցկի մարզային թատրոնը, ինչի հետևանքով տանիքը և երկու հիմնական պատերը փլուզվել էին: Հարձակման պահին հարյուրավոր խաղաղ բնակիչներ էին գտնվել թատրոնում, որն այդ պահին ծառայում էր որպես խաղաղ բնակիչներին դեղորայքով, սննդով և ջրով ապահովելու կենտրոն։ Amnesty International-ի հետաքննությունը եզրակացրել է, որ հարվածի հետևանքով զոհվել էր առնվազն 10 մարդ:

Ըստ Human Rights Watch-ի զեկույցի՝ ռուսական կողմը ռազմական գործողությունների ընթացքում թիրախավորել է հիվանդանոցներ, հարձակվել է հումանիտար օգնության ավտոշարասյունների վրա: Ըստ իրավապաշտպան կազմակերպության՝ 2022 թ.-ից սկսված էներգետիկ ենթակառուցվածքների թիրախավորման նպատակը քաղաքացիական բնակչության ահաբեկումն էր: 

Այսպիսով, միջազգային կազմակերպությունների կողմից արձանագրված փաստերն ապացուցում են, որ Պեսկովի պնդումը, թե ՌԴ-ն չի թիրախավորում քաղաքացիական ենթակառուցվածքները, կեղծ է, ինչի մասին «5-րդ ալիքի» թողարկման մեջ հիշատակում չկա։ 

Սխալ. Յենս Սթոլթենբերգը հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ-ի անդամները չեն դիտարկում Ուկրաինան դաշինքում, քանի դեռ այդ երկիրը պատերազմում չի հաղթել:

«Ուկրաինան հատուկ հրավեր է ստացել ՆԱՏՕ-ից» խորագրով ռեպորտաժում լրագրողը նշում է, որ հյուսիսատլլանտյան դաշինքի գլխավոր քարտուղար Յենս Սթոլթենբերգը հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ-ի անդամները չեն դիտարկում Ուկրաինան դաշինքում, քանի դեռ այդ երկիրը պատերազմում չի հաղթել:

Ուկրաինան դիմել է ՆԱՏՕ-ին՝ դաշինքի անդամ դառնալու համար 2022 թ. սեպտեմբերին, երբ սեպտեմբերի 21-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց Ուկրաինայի 4 մարզերը՝ Դոնեցկը, Լուգանսկը, Խերսոնը և Զապորոժյեն ՌԴ կազմ ընդունելու վերաբերյալ հանրաքվեներ նախաձեռնելու, փաստացի՝ այդ տարածքները բռնակցելու մասին:

2023 թ․ մարտին Յենս Սթոլթենբերգն ասել է, որ Ուկրաինան չի միանա ռազմական դաշինքին, քանի դեռ պատերազմը շարունակվում է, բայց անդամակցության ուղին լինելու է ապագայում: «Մենք բոլորս համակարծիք ենք, որ Ուկրաինան կդառնա դաշինքի անդամ»,- ասել է նա: 

Հունիսի 1-ին նա հայտարարել է, որ դաշինքի դուռ բաց է Ուկրաինայի անդամակցության համար. «Մենք չգիտենք, թե երբ կավարտվի պատերազմը, բայց պետք է այնպես անենք, որ երբ այն ավարտվի, վստահելի պայմանավորվածություններ ունենանք՝ ապագայում Ուկրաինայի անվտանգությունը երաշխավորելու և Ռուսաստանի ագրեսիայի շրջանը կոտրելու համար»:

Թեև դեռևս պարզ չէ, թե երբ Ուկրաինան կդառնա ՆԱՏՕ-ի անդամ, սակայն Յենս Սթոլթենբերգը չի հայտարարել, որ Ուկրաինան կանդամակցի ՆԱՏՕ-ին միայն հաղթանակի դեպքում, ինչպես սխալմամբ պնդում է «5-րդ ալիքի» լրագրողը:

Այսպիսով, ուսումնասիրելով «5-րդ ալիք» հեռուստաընկերության «Հայլուր» լրատվական հաղորդման մեկ թողարկումը, արձանագրեցինք դրանում արված երկու սխալ և մեկ մանիպուլյատիվ պնդում։ 

Լուսինե Ոսկանյան